Kwas foliowy w ciąży i jego znaczenie

Znaczenie kwasu foliowego w ciąży

Kwas foliowy w ciąży pełni wiele funkcji. Oddziałuje on nie tylko na organizm kobiety, lecz także płód. Odpowiada za metabolizm grupy metylowej w biosyntezie kwasów nukleinowych i aminokwasów. Co więcej, uczestniczy w podziale komórek i syntezie DNA. Brak kwasu foliowego w odpowiednich dawkach prowadzi m.in. do osłabienia wchłaniania składników odżywczych przez układ pokarmowy.

Kwas foliowy jest jednak dość wrażliwy na czynniki fizykochemiczne, dlatego często dochodzi do jego niedoboru. Substancja ta występuje naturalnie, jednak jest stosunkowo słabo dostępna. Z tego powodu najczęściej suplementuje się ją czy dodaje do gotowych wyrobów spożywczych w celu ich wzbogacenia .

Kwas foliowy a ciąża

W okresie ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy znacznie wzrasta. W organizmie kobiety pojawia się bowiem nowa istota, której komórki mnożą się niezwykle szybko. Wówczas niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do poważnych, nieodwracalnych wad, związanych z nieodpowiednią syntezą DNA i podziałem komórek. Zapotrzebowanie na kwas foliowy u kobiet w ciąży jest nawet kilkukrotnie większe niż u pań w okresie rozrodczym. Istnieje kilka sposobów na dostarczenie do organizmu tej cennej substancji.

W czym znajduje się kwas foliowy?

Kwas foliowy cechuje się dość niską biodostępnością, jednak można go znaleźć w niektórych produktach spożywczych. Mowa tu przede wszystkim o:

• jarmużu,
• brokułach,
• brukselce,
• grochu,
• soi,
• fasoli,
• szpinaku,
• szparagach,
• sałacie,
• kapuście włoskiej,
• kiełkach pszenicy,
• pomarańczach,
• malinach,
• kiwi,
• papryce,
• pietruszce,
• orzechach włoskich,
• orzechach arachidowych.

Kwas foliowy występuje naturalnie także w produktach odzwierzęcych. W największych ilościach pojawia się on w mleku oraz podrobach. Oprócz tego występuje też w mlecznych napojach fermentowanych, serach dojrzewających twardych i miękkich czy żółtku jaj. Wśród ryb największą zawartością kwasu foliowego wykazuje się łosoś.

Trzeba jednak pamiętać, że w produktach spożywczych nie znajduje się stabilny kwas foliowy, lecz jego bardziej wrażliwe formy. Oprócz tego do strat tej cennej substancji dochodzi także m.in. podczas obróbki termicznej, zwłaszcza podczas gotowania. Czasami sięgają one nawet 50-80%. Z tego powodu zaleca się suplementowanie kwasu foliowego, zwłaszcza w ciąży, gdy zapotrzebowanie na ten składnik rośnie kilkukrotnie.

Kwas foliowy przed ciążą

Kobiety, które planują poczęcie dziecka, powinny przyjmować kwas foliowy przed ciążą. W ten sposób można zadbać o zdrowie potomka odpowiednio wcześnie. Podaż kwasu foliowego należy zwiększyć już na trzy miesiące przed planowaną ciążą. W pierwszych tygodniach życia płodu rozwija się bowiem mózg i rdzeń kręgowy. Niedobory tego składnika w tym okresie mogą więc nieść za sobą bardzo przykre konsekwencje.

Badania wskazują, że przyjmowanie kwasu foliowego w większych ilościach w okresie przedkoncepcyjnym zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej o nawet 70%. To właśnie dlatego na rynku można znaleźć dziesiątki ogólnodostępnych preparatów stworzonych z myślą o kobietach, które planują lub są już w ciąży.

Ile kwasu foliowego należy przyjmować w ciąży?

W przypadku kobiet w wieku rozrodczym, które nie spodziewają się dziecka, zapotrzebowanie na kwas foliowy wynosi 400 µg dziennie. U ciężarnych dawka ta może wzrosnąć nawet dziesięciokrotnie, zwłaszcza gdy jest to kolejna ciąża, a w poprzedniej doszło do zaburzeń związanych z niedoborem tego składnika. Na ogół jednak przyjmuje się, że kobiety w ciąży powinny spożywać około 600 μg kwasu foliowego w ciągu doby.

Kiedy dochodzi do niedoboru kwasu foliowego w ciąży?

W ciąży szybko może dojść do niedoboru kwasu foliowego. Następuje to m.in. w wyniku niedostatecznej podaży tego składnika w diecie. Innymi przyczynami niedoboru kwasu foliowego są:

• okres karmienia piersią,
• ograniczone wchłanianie,
• zaburzenie przemian kwasu foliowego,
• niedobór niektórych witamin,
• stosowanie wybranych leków.

Działanie kwasu foliowego osłabiają także niektóre leki przeciwbólowe, które można stosować w ciąży. Informacje na temat typów takich preparatów są dostępne podczas wizyty lekarskiej. Specjalista może poinformować pacjentkę, których leków nie powinno się stosować w ciąży, a które z nich są bezpieczne dla kobiety i płodu, ale obniżają wchłanianie kwasu foliowego.

Na niedobór kwasu foliowego cierpi wiele osób, w każdym wieku. Składnik ten jest bowiem słabo przyswajalny w produktach spożywczych. Często kobiety zachodzące w nieplanowane ciąże cierpią już na niedobór kwasu foliowego, choć nie zauważają objawów zbyt małej podaży tej substancji. To w takich przypadkach powszechnie dochodzi do wad płodu. Mózg i rdzeń kręgowy rozwijają się bowiem już w pierwszych tygodniach od poczęcia, dlatego w tym czasie konieczne jest zadbanie o swoje zdrowie.

Skutki niedoboru kwasu foliowego w ciąży

Kwas foliowy w ciąży pełni wiele ważnych funkcji, dlatego jego niedobory mogą być bardzo dotkliwe w tym szczególnym okresie. Brak wystarczających ilości tego składnika skutkuje pojawieniem się następujących objawów:

• bladość skóry,
• zaczerwienienie i owrzodzenie języka oraz warg,
• stany zapalne języka i błony śluzowej,
• przemęczenie,
• kłopoty z koncentracją,
• siwienie włosów,
• uczucie niepokoju i lęku,
• depresja,
• bezsenność,
• problemy z pamięcią.

Niedobór kwasu foliowego w ciąży jest przyczyną wielu poważnych komplikacji. Może on doprowadzić m.in. do wad rozwojowych płodu. Niedobór kwasu foliowego w diecie przyszłej matki w wielu przypadkach jest też powodem problemów w układzie nerwowym dziecka. W skrajnych przypadkach może dojść do przepukliny mózgu i rdzenia kręgowego czy bezmózgowia. Odpowiednia podaż kwasu foliowego wpływa bezpośrednio na masę dziecka – im jest go mniej, tym większe ryzyko urodzenia malucha zbyt małego, by mógł być on zdrowy. Co więcej, niedobory tego składnika powodują także ryzyko poronienia. 

Poważnym zagrożeniem bezpośrednio powiązanym z odpowiednimi dawkami kwasu foliowego w ciąży są wady cewy nerwowej. W prawidłowym przebiegu powinna ona zamykać się samoistnie pomiędzy 6 a 28 dniem od poczęcia. Przy niedoborach kwasu foliowego może to jednak nie nastąpić. Wówczas istnieje ryzyko poronienia lub nieodwracalnego upośledzenia noworodka.

Zmiany dotyczą też organizmu kobiety. W jego przypadku występuje niedokrwistość, zaburzenia płodności czy problemy ze szpikiem kostnym. 

Fortyfikacja produktów spożywczych kwasem foliowym

W niektórych krajach, takich jak np. Stany Zjednoczone, dodawanie syntetycznego kwasu foliowego do produktów spożywczych jest obligatoryjne. Pojawia się on m.in. w wyrobach mlecznych oraz mące. W Polsce nie ma takiego obowiązku, jednak niektórzy producenci i tak decydują się na ten krok. Obecnie na polskim rynku znaleźć można kilkaset wyrobów wzbogaconych kwasem foliowym. Wśród nich pojawiają się przede wszystkim produkty zbożowe, czyli płatki śniadaniowe czy mąki. Kwas foliowy można dodawać również do słodyczy, soków i napojów .

Fortyfikacja jest regulowana Rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Oznacza to, że istnieją maksymalne dawki tego składnika dopuszczalne jako dodatek do żywności. Nie może ona wynosić więcej niż 100% zalecanego dziennego spożycia na 100 g lub 100 ml produktu.

Suplementacja kwasu foliowego

Ze względu na niską przyswajalność kwasu foliowego występującego w pożywieniu w trakcie ciąży zaleca się jego suplementowanie. Syntetyczna substancja jest znacznie lepiej wchłanialna przez organizm. Na rynku znaleźć można preparaty zawierające kwas foliowy w wielu wersjach, dlatego każdy może znaleźć formę dostosowaną do własnych preferencji i potrzeb.

Jeśli chodzi o kwas foliowy, tabletki to tylko jedna z wielu postaci, w jakich występuje ta substancja. Cechują się one jednak łatwością w dozowaniu. Zawartość kwasu foliowego w stosunku do dziennego zapotrzebowania zależy od wybranego preparatu. Trzeba bowiem pamiętać, że substancja ta jest także przyjmowana wraz z żywnością, dlatego nie ma konieczności uzupełniania całego dziennego zapotrzebowania suplementami. Na rynku znaleźć można m.in. tabletki zawierające 400 µg kwasu foliowego.

Oprócz tabletek, na rynku pojawiają się także suplementy diety z kwasem foliowym w postaci kapsułek twardych. One również pozwalają na łatwe dozowanie odpowiedniej ilości preparatu. W aptekach internetowych pojawia się też kwas foliowy w saszetkach. Wymaga on rozpuszczenia w wodzie czy innym napoju.

Suplementy diety z kwasem foliowym rzadko ograniczają się wyłącznie do tego składnika. Zawierają one także szereg innych substancji, których przyjmowanie zaleca się kobietom w ciąży. Wśród nich można wyróżnić m.in. mio-inozytol, cholinę, witaminę B12, jod, witaminę D czy laktoferynę.

Jaki kwas foliowy warto suplementować?

Syntetyczny kwas foliowy zawarty w suplementach diety występuje w stałej formie, dlatego jest on dobrze wchłaniany bez względu na wybrany preparat. Różnicę może jednak stanowić postać preparatu. Niektóre kobiety preferują tabletki lub kapsułki, które wystarczy przełknąć. Jeśli jednak w Twoim przypadku nie jest to możliwe lub nie przepadasz za twardymi formami suplementów, możesz postawić na preparaty rozpuszczalne. Są one umieszczone w saszetkach, zawierających odpowiednią, dzienną dawkę produktu. Wystarczy rozpuścić je w wodzie czy innym napoju, zgodnie z zaleceniami producenta.

Zdarza się jednak, że niektóre kobiety powinny spożywać znacznie większą dawkę kwasu foliowego dziennie. Ma to miejsce np. w sytuacji, gdy jest to ich kolejna ciąża, a w poprzedniej doszło do uszkodzenia cewy nerwowej w wyniku niedoboru tej substancji. Wówczas nie należy na własną rękę stosować większych ilości suplementów. Każdorazowo taką decyzję trzeba skonsultować z lekarzem. W suplementach diety pojawiają się bowiem inne substancje, które w nadmiarze mogą wyrządzić szkody w organizmie. Stosowanie suplementów diety nie jest także alternatywą dla zdrowej, zróżnicowanej diety. Konieczne jest świadome komponowanie jedzenia, traktując preparaty z kwasem foliowym jako uzupełnienie żywienia w tym szczególnym okresie, jakim jest ciąża.

Dlaczego warto suplementować kwas foliowy w ciąży?

Suplementacja kwasu foliowego w ciąży pozwala na uniknięcie sytuacji, w której dojdzie do niedoboru tego składnika w organizmie kobiety, a co za tym idzie – również dziecka. Oczywiście, substancję tę można przyjmować także naturalnie. Jest to jednak dość trudne, ze względu na ograniczone wchłanianie wrażliwych form kwasu foliowego oraz ich utratę w wyniku obróbki termicznej. Suplementacja może więc pomóc nie tylko kobietom w ciąży, lecz także osobom dowolnej płci, które na co dzień nie przyjmują odpowiedniej ilości tego składnika z pożywieniem.

W ciąży suplementacja kwasu foliowego jest szczególnie istotna. W ten sposób można uniknąć niebezpiecznych wad płodu. Zaleca się stosowanie suplementów także przed planowanym poczęciem. Ich przyjmowanie powinno być jednak świadome i odpowiedzialne. W skład suplementów diety z kwasem foliowym często wchodzą także inne substancje, których nadmiar może powodować poważne problemy zdrowotne. W ciąży dobrym pomysłem jest sięgnięcie po preparaty stworzone z myślą o kobietach spodziewających się dziecka. Pozwalają one bowiem nie tylko na zapobieganie niedoborom, kwasu foliowego, lecz także wsparcie organizmu innymi, cennymi substancjami.